وبالوالدین احسانا

 شکوه علمی حضرت کمر دشمن را به لرزه درآورده بود و از آن احساس خطر می‌کرد. ایشان همانند مادرش، فاطمه(س)، جز در ضرورت از خانه خارج نمی‌شد، امّا دورادور چشم بیدار جامعه خویش بود و تأثیر عمیق سخنانش را از رسوایی دستگاه اموی، پشیمانی مردم، حتّی یزید و حرکات شورشی علیه امویان را می‌توان دریافت.

نمونه دیگر نبوغ آن عالمه، جمله‌ای است که در پاسخ ابن‌زیاد فرمودند. زمانی آن حقیر به حضرت (س) گفت: «کار خدا را با برادر و خاندانت چگونه دیدی؟!» فرمود: « چیزی جز زیبایی ندیدم» (حسینی موسوی، 1418ق.، ج2: 363 و جزایری، 1427ق.، ج1: 243). این جمله را سالیان است که اهل علم و ادب در تفسیر و تحقیق آن می‌کوشند که افق نگاه حضرت در چه حد بود که از آن قتل‌گاه خونین زیباییش را درک کرد؟! این بصیرت در برداشت از حوادث، تجلّی تحقّق وعده‌ای است که خداوند در کلام خود داده است: ﴿یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ إِن تَتَّقُواْ اللّهَ یَجْعَل لَّکُمْ فُرْقَاناً …: اى کسانى که ایمان آورده‏اید! اگر از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید، براى شما وسیله‏اى جهت جدا ساختن حق از باطل قرارمى‏دهد…﴾ (الأنفال/29).

چنین برداشتی از این فاجعه دلخراش آن هم از طرف یک زن که وجودی لطیف و سرشار از مهر و عطوفت دارد، واکنشی شگفت و تأمّل‌برانگیز است. بر این اساس، در واکاوی اینگونه رفتارها در سیره ایشان می‌توان به زیرمجموعه‌ای از آگاهی رسید؛ دانشی خاص برای انبیاء، ائمّه اطهار و اولیاء‌الله است که آن بانوی خردمند و عالمه هم از آن بهره‌مند بود.

خطبه زینب(س) در کوفه
بشیربن خزیم اسدی گوید: در آن روز به زینب دختر علی(ع) نگریستم؛ زیرا هرگز زنی را سخنگوتر و زبان‌آورتر از او ندیدم، گویا به زبان پدرش امیرمؤمنان سخن میگفت. همانا او همراه با اشاره دست به مردم فرمود: ساکت شوید! ناگاه نفسها در سینه‌ها حبس شد و زنگ‌های کاروان از حرکت ایستادند. سپس فرمود:
«سپاس خدای را و بر جدّم محمّد(ص) و خاندان پاک و برگزیده او درود میفرستم. ای مردم کوفه! ای اهل فریب و خدعه! آیا برای مصیبتی که بر ما وارد شده است میگریید، چشمه‌ی اشکتان خشک نشود و ناله هایتان تمامی نپذیرد. مَثَل شما مثل همان زنی است که رشته‌های خود را می‌بافت و سپس آن ها را باز میکرد. (ای کوفیان! شما) جز سخن بیهوده و گزاف و ناپاک و سینه‌های آکنده از کینه و خشم، و ظاهری چون کنیزکان متملق و باطنی چونان دشمنان سخن‌چین، چه فضیلت دیگری را دارایید؟ شما همانند سبزه‌ای هستید که در میان زباله‌ها و منجلاب‌ها رشد کرده یا همانند نقره‌ای هستید که برای آراستن قبور مردگان استفاده میشوند. بدانید و آگاه باشید که بد توشه‌ای را برای آخرت خویش از پیش فرستادید؛ زیرا که شما دچار خشم و غضب الهی شده و در عذاب او جاویدان خواهید ماند. آیا گریه میکنید و شیون و زاری برپا کرده‌اید؟ آری! به خدا سوگند، که بسیار گریه کنید و کمتر شاد شوید؛ زیرا دامن شما آلوده به ننگی شده که هرگز نمیتوانید آن را بشویید. چگونه میتوانید خون پسر خاتم انبیاء(ص) و معدن رسالت را از دامان خود پاک کنید؟ خون سید و آقای جوانان اهل بهشت را؟ و پناهگاه نیکانتان را؟ ملجأ حوادث ناگوارتان را؟ و مناره‌ی حجتتان را؟ و پیشوا و رهبر قوانین را؟ بدانید و آگاه باشید که بد جنایتی مرتکب شدید، از رحمت الهی به دور باشید و بمیرید که تلاشها را بیهوده ساختید و دستانتان بریده باد. در معامله‌ای که کردید، زیانکار شدید و به غضب الهی دچار شدید و ذلّت و بیچارگی را برای خود رقم زدید. وای بر شما ای کوفیان! آیا میدانید که جگر رسول خدا(ص) را پاره پاره کردید و پرده نشینان حرمش را آشکار نمودید؟ آیا میدانید که چه خونی از او ریختید و چه اندازه حرمت او را شکستید؟! هر آینه جنایتی که شما مرتکب شدید، بسیار بزرگ و سخت، کریه، ناروا، خشن و شرمآور است؛ به لبریزی زمین و گنجایش آسمان.آیا متعجب شده‌اید که از آسمان باران خون بارید، (بدانید که) همانا عذاب آخرت ننگین‌تر است و در آن حال کسی به فریاد شما نمیرسد. از این فرصت و مهلتی که خداوند به شما داده، استفاده نکنید؛ زیرا که سبقت گرفتن شما، خدا را در عذاب دادنتان به شتاب نمی‌اندازد و خداوند انتقام خود را خواهد گرفت و به درستی که پروردگارتان در کمینگاه است.» راوی گوید: به خدا سوگند، آن روز مردم را دیدم در حالی که سرگشته و حیران مشغول گریه و زاری بودند، آن ها انگشت پشیمانی و اندوه بر دندان گرفته و می‌گزیدند، پیرمردی در کنار من ایستاده بود، او را دیدم که به شدت می‌گریست، به حدی که محاسنش خیس شد و در این حال می گفت: پدر و مادرم فدایتان شوند! که کهنسالان شما، بهترین کهنسالان و جوانانتان بهترین جوانان و زنانتان، بهترین زنان و نسل شما بهترین نسلهاست که نه خوار میشود و نه شکست می پذیرد.

منبع: سید بن طاووس، لهوف، مترجم: عباس عزیزی ،صص۲۰۲-۲۰۳٫
سید بن طاووس، لهوف، مترجم: عباس عزیزی ،صص۲۰۲-۲۰۳٫

 فصاحت و بلاغت

بانوی قهرمان کربلا، فصاحت و بلاغت را از پدر و مادر گرامی اش به ارث برده بود. «هنگامی که سخن می گفت، گویی از زبان پدر، ایراد سخن می کرد.»سخنانش در کوفه و مجلس یزید و نیز گفتگوهای ایشان با عبیداللّه بن زیاد، بی شباهت به خطبه های امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) و خطبه «فدکیّه» مادرش زهرا(علیها السلام)نیست.(33) این خطبه ها در حالی ایراد می شدند که حضرت زینب(ع) داغ های فراوانی بر سینه داشت، گذشته از آنکه تشنه، گرسنه و بی خواب بود، سختی سرپرستی کودکان و راه را نیز به دوش می کشید.

منبع:سیدکاظم ارفع، پیشین، ص 88.

 وقتی حضرت زینب(ع) در کوفه، آن خطبه فصیح، آتشین و شورانگیز را ایراد نمود، مردم دست ها را به دندان گزیدند و با تعجب به هم نگاه کردند! در همان موقع، پیرمردی در حالی که می گریست و محاسنش از اشک چشمش تر شده بود، دست به سوی آسمان بلند کرد و گفت:

پدر و مادرم فدای ایشان که سال خوردگانشان بهترین سال خوردگان و کودکان ایشان بهترین خردسالان، و زنانشان بهترین زنان و نسل آنها والاتر و برتر از همه نسل هاست.

سیدبن طاووس، اللهوف، تهران، دارالعالم، 1348ش، ص 149 / محمّدباقر مجلسی، پیشین، ج 45، ص 110.

 چادر خاکی نشان مادری زینب است